دنیای ریاضی
خدایا چنان کن سر انجام کار ***تو خوشنود باشی و ما رستگار
دنیای ریاضی
خدایا چنان کن سر انجام کار ***تو خوشنود باشی و ما رستگاراصول مطالعه صحیح
در این مقاله به بررسی اصول مطالعه صحیح می‌پردازیم :
مطالعه همانند انجام هر کار یا فعالیت دیگر، نیازمند استفاده از روش درست است. رشد و شکوفایی اندیشه، توانایی‌ها و فرهنگ هر انسان به کمیت و کیفیت مطالعه وابسته است. اگر به دقت بررسی کنیم می‌بینیم که یکی از دلایل افت تحصیلی برخی از دانش‌آموزان این است که شیوه مطالعه‌ی آنها بر طبق اصول صحیح مطالعه نیست.
اصول مطالعه صحیح
۱- یادگیری
۲- به خاطر سپاری
۳- یادآوری (بازخوانی مطالب)
یادگیری
مهمترین بخش کار مطالعه است. با یادگیری درست مطالب، مراحل به یادسپاری و یادآوری نیز بهتر و کامل‌تر انجام می‌شود.
برای یادگیری صحیح مطالب به مراحل زیر توجه کنید
۱- بررسی اولیه
به منظور کسب آمادگی برای مطالعه‌ی مطلب در نظر گرفته شده، با پیش مطالعه می‌توانیم ذهنیت و تصویری از آن کسب کنیم. با این ذهنیت علاوه بر اینکه قادر خواهیم بود بر عواملی که باعث حواس‌پرتی و عدم درک مطالب می‌شود غلبه کنیم، می‌توانیم برای مطالعه‌ی اصلی ، به دسته بندی و طبقه بندی مطالب مورد نظر نیز بپردازیم. در مرحله‌ی پیش مطالعه که حدود چند دقیقه (نهایتاً ۱۰ دقیقه) قبل از مطالعه صورت می‌گیرد، نیازی به درک و فهمیدن عمیق مطالب نداریم. در این مرحله کافی است با نگاه اجمالی به صفحات مورد نظر و پی بردن به ماهیت اصلی موضوع و بررسی نمودارها و شکل‌ها اطلاعاتی را برای مطالعه دریافت کنیم.
در این مرحله (پیش مطالعه) بیشتر سعی کنید به تیترها و عناوین فصل‌ها توجه کنید و با طرح سؤال‌های کلی شرایطی را فراهم بیاورید تا در حین مطالعه‌ی اصلی، ذهن علاوه بر اینکه تمرکز بیشتری می‌یابد به دنبال یافتن پاسخ سؤالات مطرح شده باشد. بدیهی است هر چه سؤالات مطرح شده از سوی شما با ظرافت بیشتری طرح گردد، دقت شما را در مطالعه‌ی اصلی بالا می‌برد. در مرحله‌ی پیش مطالعه می‌توانید با مراجعه به تمرینات و سؤالات و مثال‌های عنوان شده در انتهای بخش، بیشتر، از هدف ارائه‌ی مطالب آگاه شوید. همچنین با نگاهی به مقدمه یا پیش گفتار می توانید چارچوبی کلی از آن را در ذهن خود بسازید. این مرحله تأثیر بسیار زیادی در فهم مطالعه‌ی اصلی دارد.
۲- مطالعه‌ی اصلی
پس از اینکه مرحله‌ی پیش مطالعه را انجام دادید، زمان مطالعه‌ی اصلی فرا می‌رسد. هدف اصلی این مطالعه یادگیری و فهم کامل مطالب می‌باشد. قبل از اینکه به مطالعه‌ی اصلی بپردازیم، لازم است ابتدا به سؤالی که از بخش مورد نظر در مرحله‌ی پیش مطالعه طرح کرده‌ایم توجه کنیم و سپس مطالعه را آغاز کنیم. همان طور که شما نیز می‌دانید، هر چه مطالعه به زمان تدریس مطلب نزدیک‌تر باشد، به علت آن‌که میزان فراموشی جزئیات کمتر می‌شود، کارایی مطالعه افزایش می‌یابد. به همین علت همیشه توصیه می‌شود حتی المقدور دروس را در همان روزی که آموزش دیده‌اید، مطالعه کنید. در حین مطالعه حتماً سعی کنید با چراها و چگونه‌هایی که مطرح می‌کنید ،علت‌ها را دریابید. شما باید به گونه‌ای مطالعه کنید که کاملاً با مطالب درسی درگیر شوید. فضایی را در ذهن خود آزاد نگذارید. ذهن براساس قابلیت‌هایی که دارد اگر کاملاً با موضوعی درگیر نشود، آن بخش آزاد خود را صرف مرور و پردازش مسائل دیگر می‌کند. این موضوع علت اصلی حواس پرتی و کاهش تمرکز می‌باشد. لذا در حین مطالعه به صورت کامل با مطلب ارتباط برقرار کنید.
همیشه از دیدگاه یک طراح سوال مطالب مورد مطالعه را تحلیل کنید
بدین منظور می‌توانید با یادداشت‌برداری یا خط کشیدن و علامت‌گذاری تمرکز خود را افزایش دهید. فراموش نکنید مطالبی را که در حال یادگیری آن هستید، باید پاسخگو باشید؛ پس همیشه از دیدگاه طراح سؤال نیز، مطالب ارائه شده را تحلیل کنید. ارائه‌ی سؤال و طرح مسأله از مطالبی است که می‌تواند شما را در به خاطر سپاری مطالب به شدت یاری کند. اگر سعی دارید مطالب را در همان مطالعه‌ی اول حفظ کنید، مطمئن باشید علاوه بر اینکه نتیجه‌ی مطلوب را کسب نخواهید کرد، با توجه به خستگی که در شما ایجاد می‌شود، از ادامه‌ی مطالعه نیز باز خواهید ماند.
پس توصیه می‌شود برای به خاطر سپاری عجله نکنید. به مثال‌ها و تمرینات حل شده‌ی کتاب به دقت توجه کنید. بسیاری از دانش آموزان با وجود اینکه مطالب را به راحتی یاد می‌گیرند و روش حل مسأله را به خوبی متوجه می‌شوند، در امتحانات و آزمون‌ها با مشکل مواجه می‌شوند. علت این امر نداشتن دید کلی دانش آموز از مطلب درسی است. در هنگامی که به حل تمرینات و مثال‌های کتاب می‌پردازید، دقت کنید قدم‌های حل مسأله را در حالت کلی در ذهن خود منسجم سازید و سپس مرحله به مرحله پیش بروید. آشنایی و به خاطر سپاری کلّیت چگونگی حل مسائل مهمترین عامل برای کسب تسلط بر مطالب درسی است.
یکی از روش‌های یادگیری بهتر مطالب درسی ارائه‌ی مطالب به صورت کنفرانسی است. بسیاری از دانش آموزان پس از اینکه مطلب را یاد می‌گیرند، برای پی بردن به عمق آن و درک بیشتر مطالب خوانده شده، آن را برای خود یا فردی دیگر بازگو می‌کنند. این امر باعث می‌شود بیشتر به مفاهیم پی ببرید. توجه کردن به نمودارها و اشکال موجود در کتاب و تفسیر آن، بی‌شک شما را به درک مفاهیم نزدیک می کند. توجه به تعریف‌های اصلی و تحلیل آن، از بهترین بخش‌های مطالعه‌ی اصلی به شمار می‌رود.
به خاطر سپاری
استفاده از مطالبی که یاد می‌گیریم، از مهمترین اهداف هر مطالعه به شمار می‌رود. اما اگر صرفاً به یادگیری مطالب بپردازیم و آنها را به خاطر نسپاریم، به یقین پس از مدتی هر آنچه را که یاد گرفته‌ایم فراموش می‌کنیم. اینکه بسیاری از دانش آموزان همیشه عنوان می‌کنند که با توجه به اینکه مطالب را به خوبی فرا گرفته‌اند، اما نمرات خوبی را کسب نمی کنند، امکان دارد به همین علت باشد که آنها تلاشی برای نگهداری مطالب آموخته شده‌ی خود نکرده‌اند؛ لذا پس از مدتی، جز تصویری مبهم، چیزی از آن مطالب در ذهن ندارند. به همین جهت بایستی با دقت در اجرای این مرحله، خود را برای کسب نتایج درخشان آماده کنید. پس از یادگیری، به خاطر سپاری مطالب قدم اصلی به شمار می‌رود.
همان طور که می‌دانید، اشکال هندسی، تصویری ماندگارتر در ذهن ما دارند. این موضوع فقط مربوط به اشکال هندسی نمی‌شود؛ هر آنچه که به صورت دسته بندی شده و منظم باشد در ذهن از ماندگاری بالاتری برخوردار خواهد بود و حافظه‌ی ما پذیرش بالایی برای به خاطر سپاری آن خواهد داشت. برای این منظور اولین قدم در به خاطر سپاری مطالب، دسته‌بندی آنها است. شاید به ذهن شما نیز خطور کرده باشد که خلاصه‌برداری و تهیه نمودارها می‌تواند در این زمینه به ما کمک شایانی کند. در اینجا نیز گریزی به این موضوع می‌زنیم.
استفاده از مثال یا یک نمونه تمرین حل شده گاهی در کنار تعریف یک فرمول می‌تواند ماندگاری یک فرمول را در حافظه بالا ببرد
برای خلاصه نویسی مطالب سعی کنید از تیترهای اصلی کتاب درسی خود استفاده کنید و سپس مطالب را پس از مطالعه‌ی پاراگراف پاراگراف، به زبان ساده‌تر، با حفظ شیوایی و مفهوم اصلی، مختصر کنید. در قدم اول با حجم‌ها و بسته‌های خلاصه شده‌ای از یک فصل مواجه خواهید شد که شاید به نوعی با همدیگر نیز ارتباط داشته باشند. البته امکان دارد هیچ ارتباطی هم با یکدیگر نداشته باشند، ولی در صورتی که ارتباطی را مشاهده کردید، مطالب مرتبط را با هم ادغام کنید.
استفاده از مثال‌ها یا یک نمونه تمرین حل شده گاهی در کنار تعریف یک فرمول می‌تواند مراتب ماندگاری آن را در حافظه‌ی شما بالا ببرد. اگر بتوانید مطالب خلاصه‌نویسی شده را توسط نمودار یا خطوطی (مثل نمودار درختی) به هم مرتبط کنید، با ایجاد تصویر کارکرد ذهنی خود را دو چندان کرده‌اید؛ زیرا علاوه بر نیم کره‌ی راست مغز، از نیم کره ی چپ نیز در این زمینه بهره گرفته‌اید. همچنین می‌توانید با ایجاد تصاویری مرتبط با مطالب درسی به حافظه‌ی خود کمک کنید. همان طور که قبلاً هم اشاره شد ارتباط مفاهیم جدید با مفاهیم قبلی و دسته‌بندی مطالب در کنار تصویرسازی برای مفاهیم و مطالب درسی می‌تواند در به خاطر سپاری مطالب، کمک فوق‌العاده‌ای کند.
یادآوری (بازخوانی مطالب)
اهمیت یادآوری در این است که با بذل توجه به برخی شاخص‌ها و تأکید بر آنها از بروز فراموشی جلوگیری می‌کند. در واقع مطالبی که یاد می‌گیریم و به خاطر می‌سپاریم برای استفاده کردن و بهره بردن است. یاد آوردن مطالب مطالعه شده بسیار مهم می‌باشد. برای این منظور به عواملی که در یادآوری مطالب به خاطر سپرده شده مؤثر می‌باشند، اشاره می‌کنیم:
۱٫ مرور
مرور در فاصله‌های زمانی معین باعث می‌گردد که اطلاعات به حافظه‌ی بلندمدت انتقال یابد. در این خصوص یادداشت برداری‌ها می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد و سرعت مرور را بالا ببرد.
۲٫ ارتباط و تداعی
ایجاد ارتباط میان مطالب، به یادآوری و پایداری مطالب کمک می‌نماید. هر چه بتوانیم مطالب را با مطالبی که در حافظه‌ی ما از پایداری بیشتری برخوردار هستند پیوند دهیم، قطعاً ماندگاری آن مطالب را افزایش داده ایم.
۳٫ برجسته سازی مطالب
برای برجسته سازی مطالب می‌توان از رنگ آمیزی مطلب با ایجاد شکل هندسی در کنار آن، خط کشیدن و یا شیوه‌های ابتکاری استفاده کرد. این عمل باعث می گردد علاوه بر نیم کره‌ی چپ مغز، نیم کره‌ی راست نیز فعال شود و در نتیجه کارایی مغز افزایش یابد.
۴٫ شروع و خاتمه‌ی مطالب
تقسیم بندی متنی که قرار است مطالعه شود، به قسمت‌های ابتدایی، میانی و انتهایی، باعث می‌گردد ترتیب قرارگیری مطالب و یادآوری آنها ساده‌تر گردد. سیر ارائه‌ی مطالب در کتاب در واقع می تواند نوعی ارتباط بین مطالب ایجاد کند. شما وقتی مطلبی را به خاطر می‌آورید، مطالب قبل و بعد از آن نیز در ذهن‌تان شما تداعی می‌شود. از این رو می‌توانید همیشه از شروع و خاتمه به عنوان یک ابزار تداعی استفاده کنید.
منبع : www.fera.ir
